معرفت امام
معرفت امام
“اللهم عرفنی نفسک فإنک ان لم تعرفنی نفسک لم اعرف نبیک، اللهم عرفنی رسولک، فإنّک ان لم تعرفنی رسولک لم اعرف حجتک، اللهم عرفنی حجتک فإنک ان لم تعرفنی حجتک ضللت عن دینی؛پروردگارا! خودت را به من بشناسان و معرفتت را به من ارزانی‌دار، که اگر خودت را به من معرفی نکنی، پیامبرت را نمی‌شناسم. پروردگارا! معرفت رسول خود را به من ببخش، که اگر رسولت را به من معرفی نکنی، حجتت را نمی‌شناسم. پروردگارا! معرفت حجت خود را به من عطا فرما، که اگر حجتت را به من معرفی نکنی، از دین خود گمراه می‌شوم".
یکی از ویژگی منتظران آن حضرت که در این قسمت از فراز دعا به آن اشاره شده، درخواست معرفت به ایشان است که اساسی‌ترین راه، همان دعا و تضرع در برابر خداوند است و باید از او طلب دستگیری و نجات کرد. این مطلب بسیار مهمی است؛ زیرا اگر کسی ذره‌ای به خود یا دیگرانی که مثل او هستند، متکی باشد؛ این اعتماد و اتکال بر غیر خدا باعث لغزش و سقوط او در وادی هلاکت و بی‌دینی می‌شود.
چنان که امام صادق(ع) در حدیثی خطاب به معاویه‌بن وهب درباره امام زمان(عج) فرموده است: “إن افضل الفرائض و أوجبها علی الانسان معرفة الربّ و الاقرار له بالعبودیة… و بعده معرفة الامام الذی به یأتم، بنعته و صفته و اسمه فی حال العسر و الیسر؛ به درستی که با فضیلت‌ترین و ضروری‌ترین واجبات بر انسان، معرفت پروردگار و اقرار به بندگی اوست… و بعد از آن (یعنی پس از معرفت رسول)، معرفت آن امامی است که به او اقتدا می‌کند ـ هم شناخت ویژگی‌ها و اوصاف و هم شناخت نامش ـ چه در سختی و چه در آسایش".
برای شناخت صحیح نسبت به مقام با عظمت رسول اکرم(ص) و سایر حضرات معصومین((ع))، باید از نور “کتاب” و “سنت” استفاده کرد؛ یعنی تنها باید به کلام خدا و سخنان اهل‌بیت عصمت و طهارت((ع)) مراجعه نمود؛ زیرا آنچه نور و هدایت است، فقط در این دو منبع گرانقدر می‌باشد. مفاد دعا، گویای این است که شناخت پیامبر(ص) از طریق شناخت و معرفی خدا صورت می‌گیرد و شناخت حجت الهی نیز از طریق شناخت پیامبران است.
در ابتدای روایت نیز تذکر به وجوب معرفت خدای متعال، پیامبر اکرم(ص) و امام(ع) آمده و از معرفت به عنوان یک “وظیفه” یاد شده است. استفاده از تعبیر “وجوب"، نشانگر عملی است که هر فرد، مکلف به آن می‌باشد.امام صادق(ع) در ادامه حدیث چنین فرموده است: «و ادنی معرفة الامام انّه عدل النبی(ص) ـ الا درجة النبوة ـ و وارثه و انّ طاعته طاعة الله و طاعة رسول‌الله و تسلیم له فی کل امر و الردّ الیه و الاخذ بقوله؛
و پایین‌ترین حد معرفت امام این است که او همتای پیامبر(ص) ـ مگر در نبوت ـ و وارث آن حضرت می‌باشد و اینکه اطاعت از امام، در حقیقت اطاعت از خدا و از رسول خداست و (دیگر آنکه باید) در هر چیزی تسلیم محض نسبت به امام بود، همه امور را به ایشان ارجاع داد و نظر ایشان را برگرفت».طبق این فرمایش، حداقل معرفت ما نسبت به امام(ع) ـ که واجب است ـ اعتقاد به فضایل و اوصاف امام(ع) و وظایفی است که در قابل ایشان داریم و شامل امور زیر می‌شود:
1. جز مقام نبوت، سایر خصوصیات پیامبر(ص) در امام هم یافت می‌شود. پس امام به جز شأن نبوت، بقیه کمالات پیامبر(ص) اعم از علم، عصمت، ولایت و… را داراست و وارث همه صفات رسول خدا(ص) غیر از نبوت می‌باشد.
هر عمل دینی برای آنکه عبادتی مقبول در پیشگاه خدای متعال تلقی شود، باید شرایطی داشته باشد که این امر با مراجعه به احادیث به طور کامل روشن می‌گردد.
2. اطاعت از امام، اطاعت از خدا و رسول او می‌باشد.
3. در هر چیزی باید تسلیم امر امام بود.
4. باید همه چیز را به ایشان ارجاع داد؛ یعنی در هر مسئله‌ای ـ خصوصیات در امر دین ـ اولین قدم مراجعه به امام است.
5 . پس از رجوع به امام باید نظر ایشان را برگرفت.